Rak u dzieci to choroba, która dotyka najmłodszych i wymaga szczególnej uwagi. Choć postępy w onkologii dziecięcej są duże, to wczesne rozpoznanie nowotworu nadal ma kluczowe znaczenie dla skutecznego leczenia. W niniejszym artykule przedstawimy najczęstsze nowotwory u dzieci, a także omówimy objawy, które powinny zaniepokoić rodziców i skłonić do konsultacji z lekarzem.
Czym są nowotwory dziecięce?
Nowotwór u dzieci jest procesem patologicznym polegającym na nieograniczonym rozroście komórek, który prowadzi do tworzenia się guzów. Może powodować uszkodzenie zdrowych tkanek i potencjalnie atakować inne tkanki i narządy. W młodym wieku tego typu zmiany często wynikają z wrodzonych mutacji genetycznych, co sprawia, że dzieci są narażone na nieco inne rodzaje nowotworów niż dorośli.
Jakie nowotwory występują najczęściej u dzieci?
Trzeba zaznaczyć, że nowotwór u dzieci jest o wiele rzadszy niż u dorosłych, co sprawia, że dzieci częściej chorują na inne, nienabłonkowe formy nowotworów złośliwych. W jakim wieku dzieci chorują na raka? Pierwszy szczyt zachorowań przypada na wiek przedszkolny – od 2. do 6. roku życia, drugi – na wiek nastoletni, tak więc w szerszej perspektywie szacuje się, że jest to okres od urodzenia do 14 roku życia. Około 1 na 500 dzieci zachoruje na nowotwór do 15 r.ż. Rak u dzieci to 2% wszystkich nowotworów złośliwych, jest jednocześnie główną przyczyną zgonów w tej grupie wiekowej. [13]
Nowotwory łagodne a złośliwe
Najczęstsze nowotwory u dzieci można podzielić na dwie główne kategorie: łagodne i złośliwe. Nowotwory łagodne rozwijają się powoli, nie dając przerzutów do innych narządów, dlatego ryzyko dla życia jest znacznie mniejsze. Z kolei nowotwory złośliwe mają zdolność szybkiego wzrostu i rozprzestrzeniania się po organizmie, co czyni je znacznie groźniejszymi. Po czym poznać, że dziecko ma nowotwór? Wczesne objawy mogą być subtelne, jak np. osłabienie, bladość, brak apetytu czy utrata masy ciała. W przypadku wystąpienia powtarzających się lub narastających objawów należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.
Rak u dziecka to jak cichy agresor, który atakuje tkanki nabłonkowe – te, które tworzą ochronną barierę ciała, jak skóra czy błony śluzowe. U dzieci ten złośliwy intruz pojawia się rzadziej niż u dorosłych, ponieważ młode organizmy są mniej narażone na takie czynniki ryzyka jak dym papierosowy czy kontakt z toksycznymi chemikaliami. Niemniej jednak, nowotwór u dziecka może się rozwijać w młodym organizmie. Gdy już się pojawia, najczęściej dotyczy układu pokarmowego, skóry lub nerek, ale nadal jest rzadkością w porównaniu do nienabłonkowych nowotworów złośliwych, które częściej atakują młode organizmy. [1] U dzieci większe zagrożenie stanowią nowotwory złośliwe nienabłonkowe. [2] Nowotwory złośliwe nienabłonkowe, które dotykają dzieci, obejmują szeroką grupę chorób rozwijających się w różnych tkankach organizmu. Nie pochodzą z nabłonka, czyli warstwy komórek wyściełających powierzchnie ciała lub wnętrza narządów.
Najczęstsze nowotwory u dzieci
Białaczka, guzy mózgu, a także nowotwory układu limfatycznego – to tylko niektóre z najczęstszych rodzajów nowotworów diagnozowanych u dzieci.
Na jakie nowotwory najczęściej chorują dzieci?
Za każdą statystyką kryje się historia dziecka, które walczy z nowotworem. Co roku ponad 400 tysięcy takich historii pisze się na całym świecie. Na szczęście, dzięki rozwojowi medycyny, coraz więcej tych historii ma szczęśliwe zakończenie. W krajach rozwiniętych, gdzie dostęp do nowoczesnych terapii jest szerszy, ponad 80% dzieci pokonuje chorobę. Najczęściej diagnozowane raki dziecięce to białaczki, chłoniaki i guzy mózgu. W Polsce, podobnie jak na świecie, dominują białaczki, guzy lite, chłoniaki, guzy Wilmsa i mięsaki tkanek miękkich. [12]
Jednym z najczęstszych nowotworów tego typu jest białaczka, atakująca układ krwionośny i szpik kostny, co prowadzi do niekontrolowanego rozrostu nieprawidłowych komórek krwi. Innym poważnym nowotworem są mięsaki, które mogą pojawiać się w mięśniach, tkance tłuszczowej czy naczyniach krwionośnych, rozprzestrzeniając się w ciele w agresywny sposób.
Z kolei guz Wilmsa jest nowotworem nerek, często diagnozowanym u młodszych dzieci, a jego obecność może przez dłuższy czas pozostać niezauważona. Do tej grupy należą również guzy mózgu, które atakują układ nerwowy i mogą wywoływać szereg objawów wpływających na funkcje motoryczne, poznawcze oraz emocjonalne dziecka. Neuroblastoma, znana również jako nerwiak zarodkowy, to agresywny nowotwór, który rozwija się z neuroblastów – komórek wchodzących w skład wczesnej struktury układu nerwowego. To najczęstszy nowotwór u niemowląt i jeden z czołowych nowotworów złośliwych u dzieci. W Polsce co roku diagnozuje się około 70-80 nowych przypadków tej choroby, a 90% przypadków dotyczy dzieci do piątego roku życia. Rzadko neuroblastoma pojawia się u dorosłych, co czyni ją wyjątkową, jeśli chodzi o nowotwory dziecięce. Wszystkie te nowotwory są niezwykle niebezpieczne i wymagają specjalistycznej diagnostyki oraz leczenia, dlatego ich wczesne wykrycie jest kluczowe. [4]
Rak u dzieci – symptomy i znaczenie profilaktyki
Wczesne wykrycie nowotworu u dziecka jest kluczowe dla skutecznego leczenia. Niestety, objawy nowotworów dziecięcych często są niespecyficzne i mogą być mylone z objawami innych chorób. Dlatego tak ważne jest, aby rodzice byli świadomi, na jakie sygnały powinni zwrócić szczególną uwagę.
Nowotwory u dzieci – objawy
Jakie są objawy nowotworów u dzieci? Objawy nowotworów dziecięcych bywają bardzo różnorodne i często mogą być mylone z mniej groźnymi dolegliwościami. To sprawia, że ich rozpoznanie bywa trudne na wczesnym etapie. Choroba nowotworowa u dzieci może rozwijać się podstępnie, dając mniej oczywiste symptomy, które łatwo przeoczyć lub przypisać innym, mniej poważnym schorzeniom. Dlatego niezwykle ważne jest, aby rodzice i opiekunowie byli czujni na wszelkie zmiany w zachowaniu dziecka – nieuzasadnione zmęczenie, zmiany w apetycie czy drażliwość mogą być sygnałem ostrzegawczym. Regularne wizyty kontrolne u lekarza również odgrywają kluczową rolę we wczesnym wykrywaniu choroby.
Wczesne symptomy nowotworów u dzieci mogą obejmować:
- Chroniczne zmęczenie, które nie ustępuje po odpoczynku,
- Nawracające infekcje, odporne na leczenie,
- Nietypowe siniaki i krwawienia bez wyraźnej przyczyny,
- Bóle kości i stawów, czasem przypominające bóle wzrostowe,
- Powiększenie węzłów chłonnych, które nie zmniejsza się z czasem,
- Spadek apetytu i utrata masy ciała,
- Trudności z oddychaniem lub przewlekły kaszel,
- Problemy neurologiczne, takie jak bóle głowy, zaburzenia równowagi czy trudności w koncentracji. [5]
W przypadku jakichkolwiek niepokojących objawów, takich jak bóle niewiadomego pochodzenia, nagłe osłabienie czy zmiany skórne, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem. Jakie badania zrobić dziecku, aby wykluczyć nowotwór? Podstawą jest wizyta u pediatry, który zleci badania krwi, a w razie potrzeby także badania obrazowe lub biopsję. Warto regularnie monitorować zdrowie dziecka i zgłaszać nawet drobne niepokojące symptomy.
Pamiętaj, że wczesna diagnoza znacznie zwiększa szanse na skuteczne leczenie nowotworów u dzieci, dlatego szybka reakcja jest kluczowa w walce z tą chorobą.
Diagnostyka nowotworów dziecięcych
Diagnozowanie nowotworów u dzieci oraz nowotworów niemowlęcych to proces, który wymaga zastosowania zaawansowanych i precyzyjnych metod diagnostycznych, aby dokładnie określić zarówno typ nowotworu, jak i jego stadium zaawansowania.
Każdy przypadek jest unikalny, dlatego lekarze korzystają z szerokiego wachlarza narzędzi, aby uzyskać pełny obraz choroby. Najczęściej stosowane techniki to:
- Morfologia krwi – podstawowe badanie, które może wykazać nieprawidłowości w ilości białych lub czerwonych krwinek.
- Biopsje – pobranie próbki tkanki do dalszych badań laboratoryjnych.
- Badania obrazowe – np. tomografia komputerowa (CT) czy rezonans magnetyczny (MRI), które pozwalają dokładnie zobaczyć zmiany w tkankach i narządach. [9]
Wczesne wykrywanie nowotworów u dzieci znacząco zwiększa szanse na skuteczne leczenie. Dlatego profilaktyka, badania kontrolne oraz czujność rodziców są kluczowe w walce z chorobą nowotworową u dzieci. W ostatnich latach medycyna poczyniła ogromne kroki naprzód w walce z nowotworami dziecięcymi, niosąc ze sobą coraz większą nadzieję. Dzięki nowoczesnym terapiom i przełomowym odkryciom rosną szanse na to, że coraz więcej dzieci pokona chorobę i wróci do zdrowia.
Fundacja Cancer Fighters odgrywa istotną rolę w edukacji na temat raka u dzieci. Organizujemy kampanie edukacyjne, które pomagają rodzicom rozpoznać wczesne symptomy, wspiera proces diagnostyki oraz oferuje nieocenioną pomoc dla rodzin dzieci dotkniętych nowotworami. Dzięki naszemu wsparciu, zarówno emocjonalnemu, jak i praktycznemu, wiele rodzin zyskuje nadzieję i siłę do walki z chorobą.
Nowotwory u niemowląt
Rak u niemowląt to rzadkość, jednak może mieć różne formy i lokalizacje. Neuroblastoma jest najczęściej diagnozowanym nowotworem u niemowląt i zwykle rozwija się w nadnerczach lub wzdłuż kręgosłupa. Dzięki powszechnym badaniom ultrasonograficznym w ciąży neuroblastomę można wykryć już prenatalnie jako masę nadnerczową, co pozwala na wczesne rozróżnienie jej od innych łagodnych zmian, takich jak krwotoki nadnerczy czy torbiele. [3] Retinoblastoma, nowotwór wewnątrzgałkowy, jest również częstą chorobą u dzieci i jest związany z mutacją w genie RB1, co czyni go modelem do badań nad genami supresorowymi nowotworów.
Inne rzadziej występujące nowotwory obejmują guz Wilmsa (rak nerki), który może być wykryty już podczas badania prenatalnego, oraz hepatoblastoma (rak wątroby), często rozpoznawany dzięki podwyższonemu poziomowi alfa-fetoproteiny (AFP) [4]. Nowotwory u niemowląt, choć nie są często spotykane, stanowią poważny problem zdrowotny i wymagają natychmiastowej diagnozy oraz specjalistycznego leczenia. Wczesne objawy nowotworów niemowlęcych są często niespecyficzne i mogą być mylone z innymi schorzeniami, dlatego – i w tej sytuacji – tak ważna jest czujność rodziców i regularne kontrole pediatryczne.
Rak u dzieci – leczenie
Leczenie nowotworów u dzieci to złożony proces, wymagający indywidualnego podejścia do każdego małego pacjenta. W Polsce chemioterapia, radioterapia i chirurgia to filary terapii onkologicznej w pediatrii. Ze względu na specyfikę dziecięcego organizmu, zastosowanie tych metod wymaga szczególnej ostrożności i precyzji. Lekarze biorą pod uwagę nie tylko rodzaj nowotworu, ale także jego stadium zaawansowania, wiek dziecka oraz ogólny stan zdrowia.
Badanie histopatologiczne odgrywa kluczową rolę w diagnostyce i leczeniu nowotworów dziecięcych. Na podstawie wyników tego badania lekarze są w stanie precyzyjnie określić rodzaj nowotworu, jego stopień zaawansowania oraz wybrać optymalną terapię.
Leczenie nowotworów dziecięcych jest zazwyczaj bardziej intensywne niż u dorosłych. Wynika to z większej odporności organizmu dziecka na leki oraz z konieczności szybkiego działania, aby powstrzymać szybki wzrost komórek nowotworowych. Intensywne leczenie może prowadzić do poważnych skutków ubocznych, takich jak uszkodzenie szpiku kostnego, wypadanie włosów czy zaburzenia hormonalne.
Nowe osiągnięcia w leczeniu nowotworów dziecięcych w 2024 roku (takie jak: immunoterapia i terapie celowane – terapia CAR-T [10], innowacyjne metody diagnostyczne – program Molecular Characterization Initiative [7]), czy międzynarodowe projekty typu PEWS [6] pozwalają na coraz bardziej precyzyjne dopasowanie terapii do indywidualnych potrzeb pacjenta. Rozwój badań genetycznych pozwolił na identyfikowanie specyficznych mutacji nowotworowych, co umożliwia zastosowanie leków celowanych, które działają bezpośrednio na komórki rakowe.
Coraz częściej stosuje się kombinacje różnych terapii, takich jak chemioterapia, radioterapia i immunoterapia, co pozwala osiągnąć lepsze wyniki leczenia przy mniejszych skutkach ubocznych. Jako fundacja walki z rakiem Cancer Fighters oferujemy kompleksową pomoc chorym na raka w tym wsparcie finansowe. Sprawdź, jak możesz zostać podopiecznym fundacji.
Bibliografia:
- Miller, R. W., & Ries, L. G., Neonatal Cancer: Rare but Challenging for Pediatric Oncology, ScienceDirect, 30 sierpnia 2020 r., [dostęp: 2024-10-24],
- Urszula Wojciechowska i inni, Nowotwory złośliwe w Polsce w 2020 roku, Ministerstwo Zdrowia, 2020, onkologia.org.pl [dostęp: 2024-10-24],
- Katarzyna Pinkosz, Dzieci z neuroblastomą mają zapewnione nowoczesne leczenie w Polsce, onkologia-dziecieca.pl, 2 lutego 2023 r., onkologia.org.pl [dostęp: 2024-10-25],
- Prof. dr hab. Katarzyna Derwich, dr n. med. Agnieszka Wziątek, Guzy lite wieku dziecięcego, onkologia-dziecieca.pl, 11 września 2023 r., [dostęp: 2024-10-24],
- Prof. dr hab. Katarzyna Derwich, Wczesne objawy nowotworów występujących u dzieci. Poradnik dla rodziców i opiekunów, onkologia-dziecieca.pl, 11 września 2023 r., [dostęp: 2024-10-23],
- Nadia Jaber, How a Simple Tool Is Saving Lives of Children with Cancer in Latin America, cancer.gov, 15 lutego 2024 r., [dostęp: 2024-10-24],
- The Childhood Cancer Data Initiative Molecular Characterization Initiative, cancer.gov, 27 września 2024 r., [dostęp: 2024-10-25],
- Carmen Phillips, Making Transformative Advances against Childhood Cancer: A Conversation with Dr. Doug Hawkins, cancer.gov, 28 września 2022 r., [dostęp: 2024-10-25],
- NCI Staff, Children with Acute Lymphoblastic Leukemia Can Skip Radiation to the Brain, cancer.gov, 25 listopada 2019 r., [dostęp: 2024-10-25],
- Ewa Wrona, Piotr Potemski, Nowoczesna immunoterapia nowotworów — historia terapii komórkami CAR-T, journals.viamedica.pl, 2019, [dostęp: 2024-10-24],
- Katarzyna Pinkosz, Chłoniak Hodgkina – są nowe leki!, onkologiawpolsce.pl, [dostęp: 2024-10-23],
- Aleksandra Kiełczykowska, Co roku w Polsce diagnozuje się około 1200 nowotworów wieku dziecięcego, [dostęp: 2024-10-23],
- Agnieszka Wegner MD, PhD, Nowotwory wieku dziecięcego, [dostęp: 2024-10-24],
Last modified: 2024-12-04
