Białaczka u dzieci to poważna choroba, która wymaga szybkiego rozpoznania i odpowiedniego leczenia. Choć współczesna medycyna oferuje skuteczne terapie, to wczesna diagnoza jest niezmiennie kluczowym aspektem w poprawie rokowań. W artykule omówimy objawy białaczki u dzieci, dostępne metody leczenia, przyczyny białaczki u dzieci oraz sposoby wsparcia dziecka i jego rodziny w trudnym okresie choroby.
Czym jest białaczka u dzieci?
Białaczka u dzieci to najczęstszy nowotwór krwi i szpiku kostnego w tej grupie wiekowej, stanowiący około 30% wszystkich nowotworów diagnozowanych u dzieci. [1] W odróżnieniu od dorosłych, dziecięca postać choroby ma inne mechanizmy rozwoju oraz wyższe wskaźniki wyleczalności, zwłaszcza dzięki odpowiednio wcześnie rozpoczętej terapii.
Białaczka dziecięca rozwija się wskutek niekontrolowanego namnażania patologicznych komórek w szpiku kostnym, co prowadzi do zaburzenia produkcji prawidłowych komórek krwi (zdrowe komórki, w odróżnieniu od nowotworowych, podlegają ścisłej kontroli). W dalszej kolejności komórki nowotworowe mogą rozprzestrzeniać się do innych części ciała, uszkadzając je. Efektem tego najczęściej jest niedokrwistość, czyli zmniejszona liczba czerwonych krwinek powodująca osłabienie organizmu, obniżona odporność poprzez niedobór białych krwinek, a także problemy z krzepnięciem krwi, które wynikają z niskiej liczby płytek krwi.
Najczęściej diagnozowaną formą jest ostra białaczka limfoblastyczna (OBL). Ostra białaczka limfoblastyczna u dzieci odpowiada za około 75% przypadków i jest najczęściej występującym nowotworem u dzieci (dodatkowo stanowi 25% wszystkich nowotworów). [2] Rzadsza, ale bardziej agresywna ostra białaczka szpikowa (OBS) wymaga szczególnie intensywnego leczenia. Stanowi ona ok. 15 proc. wszystkich białaczek u dzieci. [4] Objawy zwykle potęgują się w ciągu kilku tygodni. Białaczka szpikowa u dzieci wymaga szybkiej diagnostyki i leczenia. Najrzadszym podtypem jest przewlekła białaczka szpikowa, która zdecydowanie częściej występuje u dorosłych. [3]
Należy więc wyróżnić 2 główne rodzaje białaczki u dzieci: ostra białaczka limfoblastyczna (OBL), która występuje najczęściej, charakteryzuje się szybkim przebiegiem i wysoką wyleczalnością, a także ostra białaczka szpikowa (OBS) wymagającą intensywnego leczenia, w tym często przeszczepu szpiku. [4]
Przyczyny i czynniki ryzyka białaczki u dzieci
Przyczyny białaczki u dzieci nie są w pełni zrozumiane, jednak badania wskazują na wpływ czynników genetycznych i środowiskowych.
Oto kluczowe przyczyny białaczki u dzieci i czynniki ryzyka:
- Mutacje genetyczne
Zaburzenia w genach, które są odpowiedzialne za kontrolę podziałów komórkowych, mogą prowadzić do rozwoju białaczki. Zespół Downa zwiększa to ryzyko nawet 20 razy.
- Infekcje wirusowe
Niektóre wirusy, np. wirus Epsteina-Barr, mogą być związane z rozwojem niektórych typów białaczek.
- Promieniowanie jonizujące
ekspozycja na promieniowanie podczas ciąży lub wczesnego dzieciństwa może powodować zmiany genetyczne w komórkach szpiku kostnego.
- Toksyny środowiskowe
Substancje typu benzen czy formaldehyd mogą wpływać na rozwój choroby, choć u dzieci jest to rzadsze niż u dorosłych.
- Historia rodzinna
Rzadko się to zdarza, choć białaczka może występować częściej w rodzinach z określonymi predyspozycjami genetycznymi.
Białaczka u dzieci – objawy
Bardzo ważnym pytaniem jest, jak zaczyna się białaczka? Białaczka u dzieci jest trudna do rozpoznania na początkowym etapie, bo często maskuje się pod postacią innych, bardziej powszechnych schorzeń. Dziecko może być osłabione, mieć gorączkę, a jego węzły chłonne stają się powiększone. To wszystko może sugerować zwykłą infekcję, ale jeśli objawy utrzymują się lub nasilają, warto skonsultować się z lekarzem. To mogą być wczesne objawy białaczki u dzieci.
Objawy białaczki u dzieci różnią się od infekcji m.in. tym, że infekcja ustępuję po kilku dniach leczenia, natomiast objawy choroby utrzymują się lub nasilają. W takiej sytuacji gorączka powiązana z białaczką występuje przez wiele tygodni, mimo używania leków, a zwykłe przeziębienie przeistacza się w zapalenie płuc. Tak samo jak bóle kości i stawów przy przeziębieniu są krótkoterminowe, natomiast przy białaczce stają się przewlekłe i mogą doprowadzić nawet do problemów z chodzeniem. Czujność rodziców jest tu niezwykle ważna.
Oto najczęstsze pierwsze objawy białaczki u dzieci:
- Przewlekłe osłabienie i zmęczenie
Jednym z najwcześniejszych objawów białaczki jest stałe zmęczenie, które nie ustępuje po odpoczynku. Dzieci stają się apatyczne, tracą zainteresowanie aktywnością fizyczną i zabawą, co jest często mylone z efektem stresu szkolnego lub niewyspania.
- Bladość skóry
Zmniejszenie liczby czerwonych krwinek powoduje anemię, która objawia się bladością skóry, błon śluzowych oraz warg. Jest to szczególnie zauważalne, gdy objawy te pojawiają się nagle i utrzymują się przez dłuższy czas.
- Nawracające infekcje
Spadek liczby zdrowych białych krwinek prowadzi do osłabienia układu odpornościowego. Dziecko choruje częściej, a infekcje są trudniejsze do wyleczenia lub mają nietypowy przebieg. Przykładem mogą być powtarzające się zapalenia gardła czy oskrzeli, które nie ustępują mimo stosowania odpowiednich leków.
- Nietypowe siniaki i krwawienia
U dzieci z białaczką zauważalne są siniaki pojawiające się bez wyraźnej przyczyny, np. po niewielkich uderzeniach. Ponadto częste są krwawienia z nosa, dziąseł lub przedłużające się krwawienia po drobnych skaleczeniach. Wynika to z obniżonej liczby płytek krwi odpowiedzialnych za krzepnięcie.
- Bóle kości i stawów
Dzieci mogą skarżyć się na ból w kończynach, szczególnie w kolanach, łokciach czy biodrach. Ból wynika z naciekania komórek białaczkowych do szpiku kostnego, co powoduje wzrost ciśnienia w jamach kostnych.
- Gorączka o nieznanym pochodzeniu
Gorączka, która nie ma oczywistej przyczyny (np. infekcji), jest częstym objawem białaczki. Może występować przez wiele dni lub tygodni, a leki przeciwgorączkowe przynoszą jedynie chwilową ulgę.
Alarmowe objawy białaczki u dzieci
Jednocześnie istnieją objawy alarmowe, które wymagają pilnej konsultacji lekarskiej. Niektóre objawy białaczki u dzieci pojawiają się nagle. One szczególnie powinny spowodować natychmiastową wizytę u pediatry. Są to takie objawy jak:
- powiększone węzły chłonne na szyi, pod pachami czy w pachwinach, które są jednocześnie twarde i bolesne,
- powiększenie wątroby i śledziony, objawiające się bólem po prawej i lewej stronie jamy brzusznej,
- następne objawy, na które trzeba zwrócić szczególną uwagę to trudności z oddychaniem, które często są wywołane powiększeniem węzłów chłonnych w klatce piersiowej,
- problemy neurologiczne, czyli bóle i zawroty głowy, trudności w koncentracji (szczególnie często występują podczas zajęcia ośrodkowego układu nerwowego) czy zaburzenia równowagi połączone z niewyraźnym widzeniem.
Objawy białaczki u dzieci – wyniki krwi
Wiele rodziców zastanawia się nad tematem: jakie wyniki krwi mogą zwiastować objawy białaczki u dzieci. Szczególnie należy zwrócić tutaj uwagę na podwyższoną liczbę białych krwinek, niski poziom płytek i niedokrwistość. Niedokrwistość następuje, gdy we krwi jest za mało czerwonych krwinek lub za mało hemoglobiny, czyli białka odpowiedzialnego za transport tlenu. To najczęstsze wskazania w diagnostyce białaczki dziecięcej.
Stadia białaczki u dzieci
Rozwój białaczki u dzieci przebiega etapami, a każde z nich charakteryzuje się określonymi objawami i zmianami w organizmie.
Można wyróżnić 3 etapy rozwoju białaczki u dzieci, czyli wczesne stadium, stadium rozwinięte i stadium zaawansowane.
- Wczesne stadium – faza różnorodnych objawów
Pierwsze objawy białaczki u dzieci często są bardzo podstępne, bo można je pomylić z typowymi dolegliwościami wieku dziecięcego. Maluch może być bardziej zmęczony niż zwykle, mieć mniej apetytu i częściej chorować. Można zauważyć też, że jest bledszy i łatwiej robią mu się siniaki. Choć to mogą być objawy wielu różnych dolegliwości, warto skonsultować się z lekarzem. Na tym etapie warto zachować czujność i wykonać podstawowe badania krwi, nawet gdyby objawy wydawały się typowe dla innych chorób.
- Stadium rozwinięte – zmiany w wynikach badań i zwiększone nasilenie objawów
Kiedy białaczka postępuje, objawy stają się coraz bardziej wyraźne. Dziecko może czuć się bardzo słabo, mieć problemy z oddychaniem i szybkie bicie serca z powodu niedokrwistości. Węzły chłonne stają się często powiększone i bolesne, a wątroba i śledziona mogą uciskać na inne organy. Częste infekcje, krwawienia i gorączka to kolejne niepokojące sygnały. W tym stadium badania krwi potwierdzają podejrzenia lekarza – pojawia się podwyższona liczba białych krwinek (leukocytoza) lub leukopenia, obniżony poziom płytek krwi (trombocytopenia), co prowadzi do zwiększenia ryzyka krwawień i następuje obniżona liczba czerwonych krwinek, czyli wyraźna niedokrwistość. Jednocześnie biopsja szpiku kostnego pozwoli na dokładną diagnozę, a badania genetyczne umożliwią identyfikacje ewentualnej mutacji, co przyspieszy wybranie terapii.
- Stadium zaawansowane – choroba zajmuje narządy wewnętrzne i ośrodkowy układ nerwowy
Jak białaczka się rozprzestrzenia poza szpik kostny i krew, zaczyna atakować różne części ciała, w tym narządy i ośrodkowy układ nerwowy. Objawy stają się coraz poważniejsze. Mogą pojawić się silne bóle głowy (przez zajęcie ośrodkowego układu nerwowego), zaburzenia równowagi, problemy z widzeniem, a nawet drgawki czy skrajne osłabienie organizmu i nasilone objawy niedokrwistości. Wątroba i śledziona mogą być powiększone, co powoduje bóle brzucha. Dziecko może czuć się bardzo słabo, mieć problemy z oddychaniem i częste infekcje. Leczenie na tym etapie jest bardzo intensywne i często obejmuje chemioterapię, radioterapię, a w niektórych przypadkach nawet przeszczep szpiku kostnego.
Diagnostyka białaczki u dzieci
Diagnostyka białaczki u dzieci obejmuje szereg badań laboratoryjnych i obrazowych, które pozwalają na potwierdzenie choroby i określenie jej typu. Jest to:
- Morfologia krwi – kluczowe badanie, które wykazuje nieprawidłowości w liczbie białych i czerwonych krwinek oraz płytek.
- Biopsja szpiku kostnego – umożliwia dokładne zidentyfikowanie rodzaju białaczki.
- Badania genetyczne – pozwalają określić mutacje genetyczne, co ma znaczenie dla wyboru terapii.
- Obrazowanie – tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny pomagają ocenić rozprzestrzenienie się choroby.
Leczenie białaczki dziecięcej
Ostra białaczka u dzieci to poważna choroba hematologiczna, która wymaga specjalistycznego leczenia. Leczenie białaczki u dzieci jest wieloetapowe i dostosowane do rodzaju oraz stadium choroby.
Leczenie najczęściej obejmuje:
- Chemioterapię – jest podstawowym sposób leczenia, który pozwala na eliminację komórek nowotworowych.
- Radioterapię – stosowaną głównie w przypadku zajęcia ośrodkowego układu nerwowego.
- Przeszczep szpiku kostnego – podczas nawrotów lub braku odpowiedzi na chemioterapię.
- Terapie celowane – to nowoczesne leki, które działają bezpośrednio na komórki rakowe, minimalizując uszkodzenia zdrowych tkanek.
Rokowania dla dzieci z białaczką
Czy białaczka u dzieci jest wyleczalna? Postępy medycyny doprowadziły do tego, że wskaźnik wyleczalności białaczki u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną wynosi około 85% w krajach rozwiniętych, a dla dzieci z białaczką szpikową to ponad 65%. W przypadku wznowy i grup wysokiego ryzyka nawrotu choroby szanse te określa się na niższe i oscyluje pomiędzy 55% a 70%. [4]. Rokowania zależą od typu białaczki, wieku dziecka i szybkości wdrożenia leczenia.
Każda historia walki z rakiem jest unikalna i inspirująca. Poznanie każdej z nich może dać nadzieję innym chorym i ich bliskim.
Pomoc dla dzieci chorych na białaczkę
Dzieci chore na białaczkę potrzebują specjalistycznego leczenia i wsparcia psychologicznego. Fundacja Cancer Fighters oferuje kompleksowe wsparcie rodzinom dzieci z białaczką, co obejmuje wsparcie psychologiczne, czyli pomoc dla dzieci i rodziców w radzeniu sobie z chorobą, dodatkowo pomoc finansową poprzez dofinansowanie kosztów leczenia i rehabilitacji, a także edukację – merytoryczne informacje na temat choroby i metod leczenia. Dowiedz się więcej na temat tego: jak zostać podopiecznym fundacji oraz sprawdź, jak możemy Ci pomóc: pomoc chorym na raka.
Bibliografia:
- Derwich, K. (2020, 28 kwietnia). Ostra białaczka limfoblastyczna – najczęstszy nowotwór wieku dziecięcego. Onkologia dziecięca. [dostęp: 2024-11-18]
- Krawczyk, K. (n.d.). Ostra białaczka limfoblastyczna (ALL). [dostęp: 2024-11-18] Medycyna Praktyczna.
- Szczepański, T. (2020, 9 lipca). Białaczki u dzieci. [dostęp: 2024-11-18] Onkologia dziecięca.
- Pinkosz, K. (2021, 12 października). Fakty i mity o białaczce. [dostęp: 2024-11-18] Medycyna Praktyczna.
Last modified: 2024-12-04
