Rak szyjki macicy – jak go rozpoznać? Objawy, diagnostyka i leczenie

Rak szyjki macicy to jeden z najczęściej występujących nowotworów u kobiet, który rozwija się głównie na skutek zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Pomimo postępów w medycynie, wczesne objawy raka szyjki macicy często pozostają niezauważone, dlatego kluczowe jest wykonywanie regularnych badań diagnostycznych. W artykule dowiesz się, jakie są objawy raka szyjki macicy, jakie badania są pomocne w jego rozpoznaniu, jak się leczy raka szyjki macicy i jakie są dostępne metody leczenia raka szyjki macicy. 

Czym jest rak szyjki macicy?

Rak szyjki macicy zajmuje czwarte miejsce wśród najczęściej występujących nowotworów złośliwych u kobiet na świecie. Co roku diagnozowanych jest ponad 600 000 nowych przypadków, a liczba zgonów przekracza 340 000. Ponad 80% zachorowań odnotowuje się w krajach rozwijających się. W Polsce każdego roku blisko 3000 kobiet słyszy diagnozę raka szyjki macicy. [1]

Rak szyjki macicy to złośliwy nowotwór rozwijający się z komórek nabłonka szyjki macicy. Zazwyczaj rozwija się powoli, przechodząc przez stany przedrakowe. Głównym czynnikiem sprawczym jest zakażenie wirusem HPV (typy wysokiego ryzyka, takie jak 16 i 18). 

W jakim wieku pojawiają się objawy raka szyjki macicy? Choroba najczęściej dotyka kobiety w wieku 30-50 lat, jednak może się pojawić również wcześniej lub później. W raku szyjki macicy objawy w początkowej fazie mogą być subtelne, ale wraz z rozwojem choroby pojawiają się nietypowe krwawienia, bóle podbrzusza oraz nieprawidłowe upławy. Szczególną uwagę warto zwrócić na objawy raka szyjki macicy po menopauzie, takie jak krwawienia, które nie powinny już występować i zawsze wymagają konsultacji z lekarzem [1]

Czy rak szyjki macicy jest wyczuwalny?

Rak szyjki macicy zazwyczaj nie jest wyczuwalny we wczesnych stadiach, ponieważ rozwija się głęboko w tkankach szyjki macicy i często nie powoduje widocznych ani odczuwalnych zmian.

Przyczyny i czynniki ryzyka raka szyjki macicy

W raku szyjki macicy przyczyny i leczenie są ściśle ze sobą powiązane. Wczesne wykrycie czynników ryzyka i podjęcie działań profilaktycznych mogą uchronić przed chorobą.

Najważniejsze czynniki ryzyka obejmują:

• W badaniach populacyjnych wykazano, że ponad 20% kobiet – w badanej populacji – jest zakażonych wirusem HPV. [2]
• Wczesne rozpoczęcie współżycia seksualnego i duża liczba partnerów seksualnych.
• Palenie papierosów – toksyny zawarte w dymie sprzyjają rozwojowi zmian nowotworowych.
• Niedobory odporności (np. zakażenie HIV).
• Brak regularnych badań przesiewowych, takich jak cytologia.
• Duża liczba porodów
• Śródnabłonkowa neoplazja szyjki (CIN).
• Historia rodzinna przypadków raka szyjki macicy. [4]

W początkowych stadiach rak szyjki macicy może rozwijać się bezobjawowo. Czy rak szyjki macicy daje objawy? W miarę postępu choroby mogą wystąpić takie symptomy jak nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych, ból podczas współżycia, upławy o nieprzyjemnym zapachu czy ból w podbrzuszu. [4]

Jakie są objawy raka szyjki macicy?

Objawy raka szyjki macicy powinna znać każda kobieta, jednak wczesne stadium raka szyjki macicy często przebiega bezobjawowo, jednak w miarę rozwoju choroby pojawiają się niepokojące symptomy. Jakie są pierwsze objawy raka szyjki macicy?

Pierwsze objawy raka szyjki macicy obejmują:

• Nietypowe krwawienia z pochwy (między menstruacjami, po stosunku lub po menopauzie). 
• Bóle podbrzusza oraz bóle podczas stosunku.
• Nieprawidłowe upławy o nieprzyjemnym zapachu.
• Bóle w okolicy lędźwiowej (o charakterze kolki nerkowej),
• Objawy ze strony pęcherza moczowego (częste oddawanie moczu, parcie na mocz. [5]

To typowe wczesne stadium raka szyjki macicy, objawy w zależności od przypadku, mogą się różnić. 

W bardziej zaawansowanych stadiach pojawiają się:

• Problemy z oddawaniem moczu, często połączone z bólem.
• Obrzęki nóg spowodowane naciskiem guza na naczynia krwionośne.
• Przewlekłe zmęczenie i spadek masy ciała.
• Objawy ze strony odbytnicy (zaparcie stolca, parcie na stolec, trudności w oddawaniu stolca). [5]

W raku szyjki macicy objawy po menopauzie są szczególnie alarmujące, gdyż krwawienia w tym okresie nie są naturalne. Objawy raka szyjki macicy u dziewicy mogą występować podobnie jak u innych kobiet, choć ryzyko zachorowania jest niższe. W przypadku dziewic, które nigdy nie rozpoczęły współżycia seksualnego, zakażenie wirusem HPV jest mniej prawdopodobne, jednak choroba może rozwijać się na skutek innych czynników, takich jak obniżona odporność czy predyspozycje genetyczne. Nawet po skutecznym leczeniu istnieje ryzyko, że choroba powróci. Przy nawrocie raka szyjki macicy objawy mogą być podobne do tych występujących przy pierwotnym nowotworze.

Rak szyjki macicy – nietypowe objawy

Niektóre objawy mogą być mniej oczywiste i łatwo je przeoczyć lub przypisać zmęczeniu. Nietypowe objawy raka szyjki macicy to takie dolegliwości jak:

• Ból okolicy krzyżowo-lędźwiowej i podbrzusza – świadczy o obecności nacieku nowotworowego poza macicą.
• Ból przypominający rwę kulszową – spowodowany naciekiem na więzadła maciczno-krzyżowe i drogi limfatyczne w sąsiedztwie splotów nerwowych miednicy małej.
• Ból okolicy podłopatkowej – wynikający z zastoju moczu w nerce, gdy naciek nowotworowy blokuje odpływ moczu przez moczowód.
• Krwioplucie i duszność – występujące przy przerzutach do płuc.
• Osłabienie – objaw ogólny związany z rozsiewem nowotworu. [6]

Co boli przy raku szyjki macicy?

Co boli przy raku szyjki macicy? W zaawansowanych stadiach choroby pacjentki mogą odczuwać ból w podbrzuszu, krzyżu oraz podczas współżycia, a także dolegliwości związane z uciskiem nowotworu na okoliczne narządy, takie jak pęcherz moczowy czy jelita.

Stadia raka szyjki macicy

Stadia zaawansowania raka szyjki macicy mają kluczowe znaczenie podczas wyboru odpowiedniego leczenia. 

Stadium I: Nowotwór jest ograniczony do szyjki macicy. Zmiany nowotworowe są już klinicznie widoczne. 

Stadium II: Proces nowotworowy przekroczył już granice szyjki macicy. Guz nacieka tkanki przymaciczne.

Stadium III: W tym stadium to już zaawansowany rak, który obejmuje ściany miednicy małej, a także i /lub dolną część pochwy. Obserwowane jest naciekanie ścian miednicy oraz ewentualne powikłania pod postacią wodonercza lub niewydolności nerek.

Stadium IV: To najbardziej zaawansowane stadium choroby. Guz nacieka sąsiednie narządy (pęcherz moczowy lub odbytnica). W tym stadium pojawiają się odległe przerzuty do innych narządów (mózg, płuca, kości i węzły chłonne).

Diagnostyka raka szyjki macicy

Jakie badania wykrywają raka szyjki macicy? Diagnostyka raka szyjki macicy opiera się głównie na regularnych badaniach cytologicznych, które pozwalają wykryć zmiany przedrakowe oraz wczesne stadia nowotworu. 

Wczesna diagnostyka raka szyjki macicy jest podstawą skutecznego leczenia. Najważniejsze badania wykrywające raka szyjki macicy to:

1. Cytologia – proste badanie przesiewowe, które wykrywa zmiany przedrakowe.
2. Kolposkopia – badanie szyjki macicy pod mikroskopem.
3. Biopsja – pobranie tkanki do badania histopatologicznego.
4. Rezonans magnetyczny (MRI) lub tomografia komputerowa (TK) – stosowane w celu oceny zaawansowania choroby. [3]

Czy zwykłe badanie ginekologiczne wykryje raka szyjki macicy? Podczas rutynowego badania lekarz może zauważyć niepokojące zmiany, jednak do ostatecznej diagnozy potrzebna jest cytologia lub biopsja. Diagnostyka raka szyjki macicy, czyli m.in. regularne badania cytologiczne, pozwalają wykryć nieprawidłowe komórki jeszcze przed rozwojem pełnoobjawowego nowotworu. Zalecane są także badania genetyczne w kierunku wirusa HPV.

Leczenie raka szyjki macicy

Jak się leczy raka szyjki macicy? W raku szyjki macicy leczenie zależy od stadium zaawansowania choroby. Metody leczenia raka szyjki macicy przy wczesnym wykryciu są mniej inwazyjne i jednocześnie znacznie poprawia to rokowania dla pacjentek.

Oto główne metody leczenia raka szyjki macicy:

1. Chirurgia – wczesne stadia wymagają usunięcia zmian nowotworowych lub całkowitej histerektomii (usunięcia macicy).
2. Radioterapia – stosowana samodzielnie lub w połączeniu z chemioterapią.
3. Chemioterapia – leki niszczące komórki nowotworowe, szczególnie w zaawansowanych przypadkach.
4. Terapie celowane – nowoczesne metody leczenia ukierunkowane na konkretne komórki rakowe.
5. Nanoterapia – metoda dostarczania leków za pomocą nanocząsteczek (10–100 nm), które precyzyjnie uwalniają substancje terapeutyczne w tkankach nowotworowych [2], [3].

Jak leczyć raka szyjki macicy? Więcej informacji na temat dostępnych metod leczenia nowotworów znajdziesz w naszej bazie wiedzy.

Rokowania dla raka szyjki macicy

We wczesnym stadium raka szyjki macicy objawy są łatwiejsze do leczenia, a rokowania w tej fazie są bardzo dobre. Wskaźnik przeżywalności 5-letniej wynosi nawet 90%. W zaawansowanych przypadkach rokowania są niestety gorsze, dlatego tak ważne jest regularne badanie cytologiczne.

Rak szyjki macicy w ciąży – objawy i wyzwania

Rozpoznanie raka szyjki macicy w ciąży stanowi wyjątkowe wyzwanie. Objawy raka szyjki macicy w ciąży takie jak plamienia, krwawienia z dróg rodnych, bóle podbrzusza czy uczucie dyskomfortu, mogą być mylnie przypisane zmianom zachodzącym w organizmie ciężarnej. W rezultacie diagnoza może być opóźniona, co utrudnia wczesne wykrycie choroby. 

Ciąża nie wyklucza możliwości przeprowadzenia badań przesiewowych, takich jak cytologia, która odgrywa ważną rolę w wykrywaniu zmian przedrakowych i nowotworowych. W przypadku nieprawidłowych wyników cytologicznych zaleca się wykonanie kolposkopii, czyli badania szyjki macicy za pomocą specjalistycznego mikroskopu. W uzasadnionych przypadkach można także pobrać biopsję, która jest bezpieczna dla płodu, a jednocześnie umożliwia postawienie dokładnej diagnozy.

Leczenie raka szyjki macicy u kobiet ciężarnych zależy od stadium zaawansowania choroby oraz trymestru ciąży. W pierwszym trymestrze, gdy choroba jest w zaawansowanym stadium, lekarze mogą rekomendować zakończenie ciąży w celu ratowania zdrowia matki. W drugim i trzecim trymestrze możliwe jest wdrożenie leczenia z zachowaniem ciąży, na przykład poprzez planowanie porodu przedwczesnego i natychmiastowe rozpoczęcie terapii. W niektórych przypadkach decyzję o leczeniu chirurgicznym lub radioterapii odracza się do momentu zakończenia ciąży. [7]

Przerzuty raka szyjki macicy

Przerzuty raka szyjki macicy najczęściej następują przez układ limfatyczny lub krwionośny. Komórki nowotworowe rozprzestrzeniają się z szyjki macicy do innych części ciała. Najczęstsze miejsca przerzutów to węzły chłonne w okolicach miednicy, pachwin czy węzły w innych częściach ciała, płuca, wątroba (zarówno do wątroby, jak i płuc komórki nowotworowe docierają poprzez układ krwionośny), a także kości. Rzadziej jest to mózg, nadnercza czy skóra.

Profilaktyka i wczesne wykrywanie raka szyjki macicy

Profilaktyka, diagnostyka i leczenie w raku szyjki macicy są nieodzownymi elementami w walce z chorobą. Profilaktyka raka szyjki macicy opiera się przede wszystkim na ograniczaniu ryzyka zakażenia wirusem HPV, który jest główną przyczyną tej choroby. Wśród najważniejszych działań profilaktycznych wyróżnia się:

1. Szczepienie przeciwko wirusowi HPV – szczepionka jest najskuteczniejsza, gdy zostanie podana przed rozpoczęciem aktywności seksualnej, jednak może przynieść korzyści także w późniejszym wieku. Chroni głównie przed onkogennymi typami wirusa HPV, takimi jak 16 i 18, odpowiedzialnymi za około 70% przypadków raka szyjki macicy. [8]
2. Regularne badania przesiewowe – cytologia wykonywana co 1-3 lata pozwala na wykrycie zmian przedrakowych i wczesnych stadiów nowotworu. Alternatywą może być test na obecność wirusa HPV. Wczesne wykrycie zmian znacząco zwiększa szanse na skuteczne leczenie.
3. Unikanie palenia papierosów – substancje toksyczne zawarte w dymie papierosowym osłabiają odporność organizmu oraz przyczyniają się do rozwoju zmian nowotworowych w szyjce macicy.
4. Bezpieczne zachowania seksualne – stosowanie prezerwatyw zmniejsza ryzyko zakażenia wirusem HPV, choć nie eliminuje go całkowicie. Ważna jest także edukacja seksualna oraz ograniczenie liczby partnerów seksualnych.

Wsparcie dla kobiet walczących z rakiem szyjki macicy

Rak szyjki macicy to choroba, która niesie ze sobą nie tylko wyzwania zdrowotne, ale i emocjonalne. Fundacja walki z rakiem Cancer Fighters to miejsce, gdzie kobiety zmagające się z nowotworem znajdą niezbędną pomoc i wsparcie. Fundacja oferuje wsparcie psychologiczne, by pomóc pacjentkom i ich bliskim odzyskać siłę w walce z chorobą, a także pomoc finansową, wspierając leczenie i proces powrotu do zdrowia. Edukacja i dostęp do merytorycznych informacji o nowotworach są kolejnym krokiem w drodze do świadomego leczenia i profilaktyki.

Jeśli Ty lub ktoś z Twoich bliskich potrzebuje wsparcia, sprawdź, jak zostać podopiecznym fundacji Cancer Fighters. Dowiedz się również, jak wygląda pomoc chorym na raka i dołącz do społeczności, która codziennie walczy o życie i nadzieję.

Bibliografia:

1. Podsumowanie – Szczepionka przeciw HPV. szczepienia.pzh.gov.pl [dostęp: 2024-12-17]
2.  Markowska, J; Włodarczyk; A, Markowska,A; Jach,r. Nowe strategie w prewencji i leczeniu raka szyjki macicy, Curr Gynecol Oncol 2017, 15(4), p. 263–267 DOI: 10.15557/CGO.2017.0025 [dostęp: 2024-12-17]
3. Paca zbiorwa, Zalecenia Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej dotyczące diagnostyki i leczenia raka szyjki macicy. Curr Gynecol Oncol 2017, 15 (1), p. 24–33 DOI: 10.15557/CGO.2017.0002 [dostęp: 2024-12-17]
4. Narodowy Fundusz Zdrowia, Nie daj się rakowi szyjki macicy, pacjent.gov.pl [dostęp: 2024-12-17]
5. Zieliński,J. Rak szyjki macicy (r.sz.m.), Borgis – Nowa Medycyna 5-6/2001Array[dostęp: 2024-12-17]
6. Kozakiewicz,B. Nowotwory złośliwe narządu rodnego, [dostęp: 2024-12-17] Borgis – Nowa Medycyna 3/2003  
7. Wielgoś, M.; Krzkowski,M. Standardy postępowania w przypadkach choroby nowotworowej u kobiety w ciąży Część II. Rak szyjki macicy, guzy jajnika, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna Tom 2, Nr 1 (2017) #51581 [dostęp: 2024-12-17]
8. O wirusie HPV i chorobach, jakie wywołuje, szczepienia.pzh.gov.pl [dostęp: 2024-12-17] 
9.