Jelito grube to ostatnio odcinek przewodu pokarmowego. Jednym z najpoważniejszych problemów, jaki może się w nim pojawić, jest rak jelita grubego. Ta choroba często rozwija się po cichu, nie dając na początku żadnych wyraźnych objawów, przez co diagnoza bywa zaskoczeniem, lecz wcale nie musi tak być. W artykule przedstawimy, jakie są najczęstsze przyczyny raka jelita grubego i objawy raka jelita grubego, jakie istnieją możliwości leczenia i jak wygląda diagnostyka raka jelita grubego. Poznaj więc sposoby na wczesne wykrycie i poprawę rokowań.
Czym jest rak jelita grubego?
Rak jelita grubego to złośliwy nowotwór, który rozwija się w okrężnicy lub odbytnicy (w komórkach wyścielających jelito grube), czyli w kluczowych częściach dolnego odcinka układu pokarmowego. Rozwój raka jelita grubego składa się z kilku etapów, które najczęściej trwają kilka lat. Najczęściej zaczyna się od łagodnych zmian w błonie śluzowej jelita, to znaczy od polipów gruczolakowych. Na skutek mutacji genetycznych i wpływu innych czynników środowiskowych, mogą się one przekształcić w zmiany nowotworowe.
Szczegółowe etapy transformacji składają się z 3 głównych elementów:
- tworzenie polipów,
- rozwój dysplazji (czyli polipy zaczynają posiadać cechy nieprawidłowego wzrostu),
- aż po inwazję nowotworową, czyli zmiany dysplastyczne stają się naciekającym i dającym przerzuty rakiem.
Rak jelita grubego może rozwijać się w okrężnicy, jak i w odbytnicy. Jest to istotne rozróżnienie ze względu na to, że te lokalizacje różnią się określonymi cechami.
- Rak okrężnicy zazwyczaj rozwija się wolniej i jest diagnozowany później, ponieważ objawy takie jak zmiana rytmu wypróżnień i bóle brzucha są bardzo mało charakterystyczne i mogą sugerować wiele innych dolegliwości.
- Rak odbytnicy rozwija się szybciej i częściej nacieka sąsiednie tkanki. Pojawiają się krwawienia z odbytu czy poczucie niepełnego wypróżnienia. [3]
Najczęstszy typ u dorosłych to polipy nowotworowe – gruczolaki, według statystyk gruczolakorak jest związany z około 90% przypadkami raka jelita grubego. [2]
W Polsce co roku ponad 20 000 osób dowiaduje się, że ma nowotwór jelita grubego. Dynamika wzrostu zachorowań utrzymuje się na bardzo wysokim poziomie, a roczny wzrost liczby przypadków to około 4-5%. Co gorsza, ten nowotwór jest jedną z głównych przyczyn zgonów z powodu raka w Polsce – powoduje śmierć około 12500 osób rocznie. [1]
Zalicza się go do jednych z najczęściej diagnozowanych nowotworów złośliwych na świecie, stanowiącego drugą najczęstszą przyczynę zachorowań u kobiet, a trzecią u mężczyzn.
Pomimo postępów w diagnostyce i leczeniu, wczesne wykrycie tego nowotworu pozostaje jednym z najważniejszych czynników, które decydują o skuteczności terapii i przeżywalności pacjentów.
Przyczyny i czynniki ryzyka raka jelita grubego
Nowotwór jelita grubego ma swoje źródło najczęściej w zmianach genetycznych i środowiskowych, które doprowadziły do niekontrolowanego wzrostu komórek w okrężnicy czy w odbycie. Wiele z tych przypadków najczęściej jest powiązanych z niewłaściwym stylem życia, ale także z czynnikami genetycznymi. Oto przyczyny raka jelita grubego:
Czynniki genetyczne
Wśród czynników genetycznych należy wskazać historię rodzinną nowotworów, czyli bliscy krewni chorowali na raka jelita grubego, a także dziedziczne choroby jak Zespół Lyncha czy polipowatość rodzinna. Choć obecność raka jelita grubego w rodzinie może zwiększać ryzyko zachorowania nawet dwa razy, to w większości przypadków (czyli w 80%) nowotwór ten rozwija się niezależnie od czynników dziedziczonych genetycznie.
Styl życia i dieta
Przyczyny raka jelita grubego to także odżywianie, które może powodować mutacje w komórkach nabłonkach jelita, czyli dieta bogata w tłuszcze nasycone i czerwone mięso. Szacuje się, że na spożywane każdego dnia 100 gramów mięsa czerwonego ryzyko raka jelita zwiększa się o 17%.
Najbardziej narażone są osoby powyżej 50. roku życia, choć coraz częściej są to osoby z młodszych grup wiekowych. W przyczynach wskazuje się także na niską zawartość błonnika, czyli dietę ubogą w warzywa, owoce i produkty pełnoziarniste, która prowadzi do zmniejszenia perystaltyki jelit, a także na brak aktywności fizycznej, czyli siedzący tryb życia przyczyniający się do otyłości. To także stanowi jeden z głównych czynników ryzyka.
Czynniki środowiskowe i medyczne
Wśród przyczyn i czynników ryzyka należy wskazać choroby zapalne jelit, takie jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz choroba Leśniowskiego-Crohna, palenie tytoniu i nadmierne spożycie alkoholu. Obie te substancje związane są z wyższą zapadalnością na nowotwory przewodu pokarmowego. Istotne znaczenie ma także ekspozycja na substancje toksyczne: kontakty z chemikaliami zwiększają ryzyko mutacji nowotworowych.
Rak jelita grubego – objawy
Nowotwór jelita grubego w początkowych stadiach rozwija się bezobjawowo, co w dużej mierze staje się czynnikiem utrudniającym wczesne rozpoznanie. Dlatego niezwykle istotnymi pytaniami są „jakie są objawy rak jelita grubego” czy „jakie objawy daje rak jelita grubego”, ponieważ odpowiednio wcześnie postawiona diagnoza (jeśli rak jest ograniczony do błony śluzowej), powoduje 5-letnie przeżycie po leczeniu na poziomie około 100%, a w 4 stopniu zaawansowania (gdy doszło do przerzutów odległych) już jedynie 25%! [4]
Tak samo warto wiedzieć, czy można się wyleczyć z raka jelita grubego? Jak przedstawiają dane, przy bardzo wczesnym wykryciu 5-letnie przeżycie jest możliwe praktycznie w 100% [4]. Szansa na całkowite wyleczenie jest oczywiście zależna od tego, w jakim stadium został wykryty nowotwór: wczesne rozpoznane zawsze zwiększa szansa na skuteczne leczenie.
Niestety wiele przypadków jest diagnozowanych w momencie, gdy choroba zdąży się już rozprzestrzenić. Żeby temu zapobiec, należy bezwzględnie obserwować wszystkie sygnały alarmowe. Jakie są pierwsze objawy raka jelita grubego?
Wczesne objawy raka jelita grubego:
- Ból i skurcze brzucha. Objawy raka jelita grubego i odbytu najczęściej pojawiają się jako bóle brzucha. Gdzie boli przy raku jelita grubego? To właśnie ból brzucha jest najczęstszym pierwszym symptomem (w 44% przypadkach). [5]
- Naprzemienne występowanie biegunek i zaparć, czyli zmiana w rytmie wypróżnień. To typowe objawy raka jelita grubego, bo pojawiają się aż w 43% przypadków. [5]
- Zmiana konsystencji stolca (zarówno w kształcie, jak i w rozmiarze). Jak wygląda stolec przy raku jelita grubego? Może to być stolec ołówkowaty, to znaczy o bardzo wąskiej średnicy, spowodowany zwężeniem odbytnicy.
- Obecność krwi w stolcu może być widoczna jako świeża krew lub mieć postać formę smolistych stolców, które wskazują na krwawienie z wyższych odcinków przewodu pokarmowego. To pierwsze objawy raka jelita grubego, krew w stolcu pojawia się w 30% przypadkach. [5]
- Anemia: zmęczenie połączone z osłabieniem wywołane przez niedokrwistość spowodowaną utratą krwi
- Uporczywe biegunki
Jak można zaobserwować, objawy na początku są dość niejednoznaczne, dopiero z czasem stają się coraz bardziej widoczne, wśród zaawansowanych objawów pojawiają się:
- Coraz większe bóle brzucha i uczucie pełności wywołane naciekiem guza na ścianę jelita. Przy nasileniu bóli brzucha należy niezwłocznie zasięgnąć konsultacji lekarskiej.
- Ostra niedrożność jelit, czyli wzdęcia, brak wypróżnień i gazów.
- Spadek masy ciała bez wyraźnej przyczyny, to wskaźnik metabolicznych skutków rozwijającej się choroby nowotworowej.
- Żółtaczka, może występować podczas przerzutów do wątroby.
- Zaawansowane objawy raka jelita grubego to także wyraźna utrata apetytu i przewlekłe nudności.
Rak jelita grubego – objawy skórne
Zdarza się, że rak jelita grubego wiąże się z objawami, które mogą być zaskakujące i trudne do połączenia z tą chorobą. Są to objawy skórne raka jelita grubego. Jakie objawy skórne mogą świadczyć o raku jelita grubego? Przede wszystkim jest to rumień guzowaty, który jest najczęstszym objawem skórnym powiązanym z rakiem jelita grubego. To czerwone bolesne guzki – najczęściej są widoczne na przedniej części podudzia. Mogą pojawić się także zmiany pigmentacyjne (ciemne plamy). Nagły i uporczywy świąd również jest sygnałem alarmowym oraz owrzodzenia skórne i łuszczyca. U pacjentów z rakiem jelita grubego często dochodzi do zaostrzenia lub pojawienia się łuszczycy. [6] Objawy skórne powiązane z rakiem jelita grubego są bardzo różnorodne i mogą naśladować inne choroby skóry, także przy każdych niepokojących zmianach skórnych, należy skonsultować się z lekarzem.
Rak jelita grubego u dzieci – objawy
Rak jelita grubego to najczęściej diagnozowany nowotwór złośliwy układu pokarmowego u dorosłych, niemniej zdarza się także u dzieci, choć rzadko. Ze względu na nietypowy charakter tej choroby u najmłodszych, objawy – tak jak w przypadku dorosłych – są trudne do rozpoznania i mylone z innymi dolegliwościami.
Objawy raka jelita grubego u dzieci to najczęściej bóle brzucha (pojawiające się stale lub okresowo), zmiany w rytmie wypróżnień (na zmiany zaparcia z biegunkami i krew w stolcu), niewyjaśniona utrata wagi, wzdęcia i uczucie pełności, nudności i wymioty, a także zmęczenie i osłabienie. W zaawansowanych przypadkach można wyczuć guz w obrębie jamy brzusznej.
Stadia raka jelita grubego
Rozwój raka jelita grubego następuje etapami:
- Wczesne stadium raka jelita grubego (stadium 1) – w tym stadium polipy lub małe guzy ograniczają się do błony śluzowej jelita. Objawy uznaje się za bardzo niejednoznaczne lub nieistniejące.
- Stadium zaawansowane lokalnie (stadium 2) – guz nacieka warstwy ściany jelita, ale nie ma raka w pobliskich czy odległych miejscach, przy czym najczęściej wtedy pojawiają się bóle brzucha i zmiana w rytmie wypróżnień.
- Stadium przerzutów regionalnych (stadium 3) – komórki nowotworowe znajdują się już w węzłach chłonnych położonych w okolicach jelit, a objawy stają się coraz intensywniejsze, czyli np. krew w stolcu i przyspieszona utrata masy ciała.
- Stadium przerzutów odległych (stadium 4), czyli ostatnie stadium raka jelita grubego – następują przerzuty do płuc, wątroby lub innych narządów, objawy są bardzo zaawansowane, od żółtaczki, po kaszel i ból w klatce piersiowej.
Diagnostyka raka jelita grubego
Zawsze warto zadać sobie pytania, jak sprawdzić, czy mam raka jelita grubego, a także jakie badanie wykrywa raka jelita grubego. W tej sytuacji najlepszą odpowiedzią jest szczegółowa diagnostyka. Specjalistyczna diagnostyka raka jelita grubego to najważniejszy element w skutecznym leczeniu, co pozwala wcześnie wykryć zmiany nowotworowe. Proces diagnostyczny składa się zarówno z badań przesiewowych, laboratoryjnych i obrazowych, które umożliwią nie tylko potwierdzenie istnienia choroby, ale także określi jej stadium zaawansowania.
Jak diagnozuje się raka jelita grubego?
- Poprzez badania przesiewowe, czyli kolonoskopia i badanie na krew utajoną.
Kolonoskopia jest odpowiedzią na pytanie, jakie badanie wykrywa raka jelita grubego i to na wczesnym etapie. To najskuteczniejsze badanie przesiewowe. Kolonoskopia umożliwia wczesne wykrycie polipów. Diagnostyka raka jelita grubego pozwala na obejrzenie błony śluzowej jelita i identyfikacje ewentualnych zmian (czyli np. polipów). Kolejnym badaniem jest badanie na krew utajoną, które wykrywa obecność minimalnych ilości krwi w stolcu. Jest to szczególnie przydatne dla osób, które nie posiadają objawów, a są w grupie podwyższonego ryzyka.
- Poprzez badania obrazowe, czyli tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny
Badanie obrazowe pozwala ocenić rozprzestrzenianie się raka jelita grubego oraz ewentualne wykrycie przerzutów znajdujących się w innych narządach, dzięki czemu można zaplanować leczenie. Jest to zarówno tomografia komputerowa, jak i rezonans magnetyczny. Rezonans magnetyczny jest szczególnie przydatny podczas diagnozowania raka odbytnicy.
- Poprzez badania laboratoryjne
Badania laboratoryjne warto przeprowadzić podczas monitorowania przebiegu choroby, a także, by ocenić skuteczność leczenia. CEA to biomarker – jego podwyższony poziom może wskazywać na raka jelita grubego, w szczególności w zaawansowanych stadiach. Inne markery nowotworowe, takie jak CA 19-9 mogą być dodatkowo stosowane jako przydatne wskaźniki w nowotworach przewodu pokarmowego.
- Poprzez diagnostykę histopatologiczną
Biopsja pozwala potwierdzić diagnozę raka jelita grubego – typ nowotworu oraz stopień zaawansowania.
Leczenie raka jelita grubego
Jak leczyć raka jelita grubego? Leczenie zależy w największej mierze od stopnia zaawansowania choroby, od lokalizacji guza, a także ogólnego stanu pacjenta. W zależności od stadium dobiera się właściwe leczenie. Metody leczenia raka jelita grubego to przede wszystkim leczenie chirurgiczne, chemioterapia i radioterapia. W taki sposób odbywa się leczenie raka jelita grubego w Polsce.
Rak jelita grubego – leczenie:
Leczenie chirurgiczne
Jak zmiany nowotworowe są na początkowym etapie, usuwane są zajęty fragmenty jelita, z marginesem zdrowych tkanek. Występuje też chirurgia paliatywna, stosowana w zaawansowanych przypadkach w celu łagodzenia objawów (np. niedrożności jelit).
Chemioterapia
Chemioterapia może być stosowana przed operacją, aby zmniejszyć wielkość guza, jak i pooperacyjna w celu zniszczenia resztki komórek nowotworowych i zmniejszenia prawdopodobieństwa nawrotu choroby.
Radioterapia
Stosowana najczęściej podczas leczenia raka odbytnicy, może być łączona z chemioterapią. Leczenie raka jelita grubego z przerzutami wymaga najczęściej połączenia kilku metod leczenia. Jak długo trwa leczenie raka jelita grubego? Czas leczenia jest zależny od stadium choroby, umiejscowienia guza, a także ogólnego stanu zdrowia pacjenta. We wczesnym stadium zazwyczaj wystarczające jest leczenie chirurgiczne, a przy zaawansowanym stadium konieczne jest łączenie wielu metod leczenia.
Terapie celowane i immunoterapia
Wielu pacjentów zadaję pytania dotyczące tego, jak długo można żyć z rakiem jelita grubego i gdzie leczyć raka jelita grubego? Długość życia pacjenta z rakiem jelita jest bardzo indywidualna i zależna stricte od tak wielu czynników, że nie da się w jednoznaczny sposób odpowiedzieć na to pytanie. Leczenie najlepiej rozpocząć w centrach onkologicznych, które specjalizują się w diagnostyce i leczeniu nowotworów, oferujących pełen zakres leczenia, czyli chirurgie, chemioterapie, radioterapie i terapię celowaną.
Skorzystaj z pomocy Fundacji Cancer Fighters
Walka z rakiem jelita grubego to nie tylko wyzwanie medyczne, ale również emocjonalne i finansowe. Fundacja Cancer Fighters oferuje zarówno wsparcie psychologiczne poprzez pomoc pacjentom, jak i ich rodzinom w radzeniu sobie z emocjami związanymi z chorobą. Dodatkowo możliwa jest pomoc finansową poprzez dofinansowanie badań czy rehabilitacji, a także na bieżąco przeprowadzona jest edukacja społeczna poprzez kampanie informacyjne na temat profilaktyki i aspektu wczesnego wykrywania nowotworów. Dowiedz się, jak uzyskać wsparcie, odwiedzając stronę: pomoc chorym na raka, a jeśli interesuję Cię wolontariat w fundacji Cancer Fighters – sprawdź podany link.
Bibliografia:
- Mp.pl, Rak jelita grubego – przyczyny, objawy, leczenie i rokowania [dostęp: 2024-11-18]
- Onkologia.org.pl. Nowotwór jelita grubego – typy morfologiczne. [dostęp: 2024-11-18].
- dr hab. n. med. Tomasz Jastrzębski, lek. med. Paulina Cichon, Rak okrężnicy, Onkonet.pl. [dostęp: 2024-11-18].
- prof. dr hab. n. med. Wojciech Wysocki, Rak jelita grubego: Przyczyny, objawy, leczenie i rokowania. [Artykuł]. Medycyna Praktyczna. [dostęp: 2024-11-18]
- Zwrotnik raka. Objawy raka jelita grubego. [dostęp: 2024-11-18].
- Termedia.pl. Łuszczyca a ryzyko raka. [dostęp: 2024-11-20]
Last modified: 2024-12-04
